Arabella. Lyrische Komödie in drei Aufzügen (Hugo von Hofmannsthal nach der Novelle Lucidor, Figuren zu einer ungeschriebenen Komödie [1910] und dem Lustspielentwurf Der Fiaker als Graf [1925]) op. 79 TrV 263 (Skizzen/Particell: 1. Akt: 1. Fassung Sept. 1928 - 22. Sept. 1929, 2. Fassung bis 30. Juli 1930, 2. Akt: bis 8. Juni 1931, 3. Akt: bis 26. Nov. 1931, Partitur: 1. Akt 13. Dez. 1931 - 6. März 1932, 2. Akt: ? - 6. Juni 1932, 3. Akt: ? - 12. Okt. 1932; 1. Juli 1933 Dresden, Sächsisches Staatstheater Opernhaus; Dirigent: Clemens Krauss, Regisseur: Josef Gielen, Titelpartie: Viorica Ursuleac), Druck: Berlin 1933 (Widmung: Alfred Reucker und Fritz Busch)
Musik von Richard Strauss

Erstaufführungen: 1933: Berlin, Staatsoper (Dirigent Wilhelm Furtwängler); Wien, Staatsoper; Olomouc (tschechisch); Stockholm (schwedisch); 1934: Basel; London, Covent Garden (deutsch); Buenos Aires (deutsch); Amsterdam (deutsch); Budapest (ungarisch); weitere: 1936 Genua (italienisch); 1937 Prag (deutsch); 1947 Wien, Staatsoper; 1947 Salzburger Festspiele; 1950 Berlin, Staatsoper; 1953 München; 1953 Berlin, Städtische Oper; 1960 New York; 1961 Florenz; 1962 Dresden; 1965 London, Covent Garden; 1965 Triest; 1969 New Orleans

Arabella ist die letzte der gemeinsamen Schöpfungen Hugo von Hofmannsthals und Richard Strauss. Die Handlung geht auf eine 1910 erschienene Novelle Lucidor zurück, der Hofmannsthal den bezeichnenden Untertitel Figuren zu einer ungeschriebenen Komödie gegeben hatte. Für die Bühnenfassung sind zahlreiche Änderungen getroffen und neue Figuren eingefügt worden. Der Dichter hat die Komposition des Buches nicht mehr erlebt; Richard Strauss hat bei der Vertonung einige Umformungen des originalen Textes aus musikalischen Gründen vorgenommen.

Graf Theodor Waldner, Rittmeister a.D. - Charakterbass/Baß-Bariton/Bass buffo/Helden- oder Charakterbariton
Adelaide, Graf Waldners Frau, Mutter Arabellas - Dramatischer Mezzosopran/Spielalt/Lyrischer Mezzosopran
Arabella, Tochter des Grafen Waldner - Dramatischer Sopran/Jugendlich-dramatischer Sopran
Zdenka, Tochter des Grafen Waldner - Jugendlich-dramatischer Sopran/Lyrischer (Hoher) Sopran
Mandryka, ein reicher Gutsbesitzer aus der Walachei - Helden- oder Charakterbariton/Hoher Baß/Kavalierbariton
Matteo, Jägeroffizier - Lyrischer (Hoher) Tenor/Jugendlicher Heldentenor
Graf Elemer, Verehrer der Arabella - Jugendlicher Heldentenor/Lyrischer Tenor
Graf Dominik, Verehrer der Arabella - Baß/Lyrischer Bariton
Graf Lamoral, Verehrer der Arabella - Charakterbaß
Die Fiakermilli - Lyrischer Koloratursopran/Koloratursoubrette
Eine Kartenaufschlägerin - Dramatischer Sopran/Mezzosopran/Spielalt
Welko, Leibhusar des Mandryka - Bariton/Sprechrolle
Djura und Jankel, Diener des Mandryka - Sprechrollen
Ein Zimmerkellner - Sprechrolle/Tenor
Begleiterin der Arabella - stumme Rolle
Drei Spieler - Bässe
Ein Arzt - stumme Rolle
Groom - stumme Rolle
Fiaker; Ballgäste; Hotelgäste; Kellner
Wien im Jahre 1860

1. Akt: Hotelzimmer in Wien
Das stark verschuldete gräfliche Ehepaar Waldner kann sich nur mit Mühe vor einem Zusammenbruch retten. Eine Kartenlegerin verkündet, daß Arabella durch eine Heirat die finanzielle Lage ändern wird. Arabella ist viel umworben. Drei Grafen, Elemer, Dominik und Lamorel, werben um ihre Hand. Eine Zeitlang glaubte sie, den jungen Offizier Matteo zu lieben, aber auch er ist nicht der Richtige, nachdem sie einen geheimnisvollen Fremden gesehen hat. Zdenka, die in Knabenkleidern umherläuft, da ihre Eltern nicht genug Geld haben, um eine zweite Tochter standesgemäß zu kleiden, hört die Prophezeiung der Kartenlegerin, daß Arabella von einem jungen Offizier Gefahr drohe. Sie bezieht dies auf Matteo, den sie selbst liebt, beschließt jedoch, alles zu tun, um eine Verbindung zwischen ihm und ihrer Schwester herbeizuführen. Der verzweifelte Graf Waldner hat inzwischen an einen alten Regimentskameraden, einen steinreichen Junggesellen, geschrieben und das Bild seiner Tochter mitgeschickt, um diesen zu ermutigen, Arabella zu heiraten. Aber nicht dieser erscheint, sondern dessen Neffe und Erbe Mandryka, auf den das Bild einen tiefen Eindruck gemacht hat. Mandryka bittet um die Hand Arabellas und stellt seinem zukünftigen Schwiegervater seine wohlgefüllte Brieftasche zur Verfügung.

2. Akt: Ballsall
Waldner macht Mandryka mit seiner Gattin und Tochter Arabella bekannt. Beide finden schnell Gefallen aneinander. Die Fiakermilli ruft Arabella zur Königin des Ballfestes aus, die sich in den Ballsaal begibt. Mandryka bleibt zurück und sieht, wie Zdenka dem Matteo einen Schlüssel gibt, der angeblich zu Arabellas Schlafzimmer führt. In der Verwirrung ihrer Gefühle hat Zdenka beschlossen, dem verzweifelten Matteo den Schlüssel zu ihrem eigenen Zimmer zu geben, während dieser in dem Wahn ist, es handle sich um Arabella. Mandryka, von wütender Eifersucht gepackt, läßt sich zu beleidigenden Äußerungen hinreißen. Ein Skandal droht auszubrechen. Nur mit Mühe beruhigt Waldner seinen aufgeregten Schwiegersohn und bittet ihn, mit ihm in das Hotel zu fahren, um festzustellen, wo die inzwischen verschwundene Arabella sich befinde.

3. Akt: Treppenhaus im Hotel
Matteo, der eben von Zdenka kommt und Arabella auf der Treppe trifft, wundert sich über deren Kälte, mit der sie ihm begegnet. Eine erregte Auseinandersetzung entspinnt sich, während das Ehepaar Waldner und Mandryka entreten. Mandryka glaubt die Situation zu übersehen, er gibt seinem Diener Befehl zur sofortigen Abreise. Arabella steht fassungslos diesen ihr unbegreiflichen Vorgängen gegenüber, bis schließlich Zdenka, jetzt in Mädchenkleidern, erscheint und alles aufklärt. Matteo ist von ihrer Liebe entzückt und beschließt, sie zu heiraten. Arabella jedoch verzeiht Mandryka, und alles wendet sich zum besten Ende.

2 Flöten, Piccolo (auch 3. Flöte), 2 Oboen, Englisch Horn, 3 Klarinetten, Babklarinette, 3 Fagotte (auch 3. Kontrafagott), 4 Hörner, 3 Trompeten, 3 Posaunen, Baßtuba, Pauken, Harfe, Streicher

Durchkomponiert; ca. 2 3/4 Stunden; B. Schott's Söhne, Mainz

1942 Clemens Krauss; Chor der Wiener Staatsoper, Wiener Philharmoniker
Adelaide: Louise Willer
Arabella: Viorica Ursuleac
Die Fiaker-Milli: Else Böttcher
Graf Dominik: Odo Ruepp
Graf Elemer: Franz Klarwein
Graf Lamoral: Alfred Poell
Graf Waldner: Theo Herrmann
Kartenaufschlägerin: Ruth Michaelis
Mandryka: Hans Reinmar
Matteo: Horst Taubmann
Welko: William Wernigk
Zdenka: Trude Eipperle
Myto 983. H019 (2 CD) (153' - live, Salzburg)

1947 Karl Böhm; Chor der Wiener Staatsoper, Wiener Philharmoniker Adelaide: Rosette Anday
Arabella: Maria Reining
Die Fiaker-Milli: Herma Handl
Graf Dominik: Josef Witt
Graf Elemer: Julius Patzak
Graf Lamoral: Alfred Poell
Graf Waldner: Georg Hann
Kartenaufschlägerin: Ruth Michaelis
Mandryka: Hans Hotter
Matteo: Horst Taubmann
Welko: Franz Szkokan
Zdenka: Lisa della Casa
Melodram 101 (3 LP); Discovery RR 525 (3 LP) / Melodram 37077 (3 CD); DG 445 342 2 (3 CD) (163'45 - live, Salzburg)

1955 Rudolf Kempe; Chor & Orchester der Metropolitan Opera
Adelaide: Blanche Thebom
Arabella: Eleanor Steber
Die Fiaker-Milli: Roberta Peters
Djura: Matthew Farruggia
Graf Dominik: Clifford Harvout
Graf Elemer: Gabor Carelli
Graf Lamoral: Lawrence Davidson
Graf Waldner: Ralph Herbert
Janko: Paul Marko
Kartenaufschlägerin: Thelma Votipka
Mandryka: George London
Matteo: Brian Sullivan
Walter: Rudolf Mayreder
Welko: Benjamin Wilkes
Zdenka: Hilde Güden
Voce Luna VL 2014-3 (3 CD) (147'46 - live, gekürzt, Fassung in 3 Akten, englisch)

1957 Georg Solti; Chor der Wiener Staatsoper, Wiener Philharmoniker
Adelaide: Ira Malaniuk
Arabella: Lisa della Casa
Die Fiaker-Milli: Mimi Coertse
Djura: Fritz Sengl
Graf Dominik: Eberhard Wächter
Graf Elemer: Waldemar Kmentt
Graf Lamoral: Harald Pröglhoff
Graf Waldner: Otto Edelmann
Janko: Otto Vajda
Kartenaufschlägerin: Judith Hellwig
Mandryka: George London
Matteo: Anton Dermota
Welko: Wilhelm Lenninger
Zdenka: Hilde Güden
Zimmerkellner: Karl Kolowratnik
Decca 6.35 104 (3 LP) / Decca 430 387-2 (2 CD) (144'30 - vollständig)

1957 Erich Leinsdorf; Chor & Orchester der Metropolitan Opera
Adelaide: Martha Lipton
Arabella: Lisa della Casa
Die Fiaker-Milli: Laurel Hurley
Graf Dominik: Clifford Harvout
Graf Elemer: Gabor Carelli
Graf Lamoral: Lawrence Davidson
Graf Waldner: Lorenzo Alvary
Kartenaufschlägerin: Thelma Votipka
Mandryka: George London
Matteo: Jon Crain
Welko: Benjamin Wilkes
Zdenka: Hilde Güden
Omega Opera Archiv 751 (live, gekürzt, Fassung in 3 Akten, englisch)

1958 Joseph Keilberth; Chor der Wiener Staatsoper, Wiener Philharmoniker
Adelaide: Ira Malaniuk
Arabella: Lisa della Casa
Die Fiaker-Milli: Eta Köhre
Graf Dominik: Georg Stern
Graf Elemer: Helmut Melchert
Graf Lamoral: Karl Weber
Graf Waldner: Otto Edelmann
Kartenaufschlägerin: Kerstin Meyer
Mandryka: Dietrich Fischer-Dieskau
Matteo: Kurt Ruesche
Welko: Wilhelm Lenninger
Zdenka: Anneliese Rothenberger
Orfeo C 651 053 D (3 CD) (157'20 - live, Salzburg)

1963 Joseph Keilberth; Chor der Bayerischen Staatsoper, Bayerisches Staatsorchester
Adelaide: Ira Malaniuk
Arabella: Lisa della Casa
Die Fiaker-Milli: Eva Maria Rogner
Djura: Walter Ehrengut
Graf Dominik: Karl Hoppe
Graf Elemer: Fritz Uhl
Graf Lamoral: Horst Günter
Graf Waldner: Karl-Christian Kohn
Kartenaufschlägerin: Cäcilie Reich
Mandryka: Dietrich Fischer-Dieskau
Matteo: Georg Paskuda
Spieler: Matthias Mertes, Karl Mücke, Erich Ringel
Welko: Walter Matthes
Zdenka: Anneliese Rothenberger
Zimmerkellner: Walter Carnuth
DG 415 385-1 (3 LP) / DG 437 700-2 (3 CD) (159'27 - live, revidierte Fassung 1939, 2 Akte, gekürzt)

1965 Georges Prêtre; Chor & Orchester der Metropolitan Opera
Adelaide: Blanche Thebom
Arabella: Lisa della Casa
Die Fiaker-Milli: Jeanette Scovotti
Graf Dominik: Robert Goodloe
Graf Elemer: Charles Anthony
Graf Lamoral: Norman Scott
Graf Waldner: Donald Gramm
Kartenaufschlägerin: Owen Lynn
Mandryka: William Dooley
Matteo: Barry Morell
Welko: Joseph Folmer
Zdenka: Anneliese Rothenberger
Omega Opera Archiv 1296 (live)

1965 Georg Solti; Chor & Orchester der Covent Garden Opera
Adelaide: Josephine Veasey
Arabella: Lisa della Casa
Die Fiaker-Milli: Jenifer Eddy
Graf Dominik: Delme Bryn-Jones
Graf Elemer: Kenneth MacDonald
Graf Lamoral: Victor Godfrey
Graf Waldner: Michael Langdon
Kartenaufschlägerin: Judith Pierce
Mandryka: Dietrich Fischer-Dieskau
Matteo: Alexander Young
Welko: John Kollmann
Zdenka: Joan Carlisle
Charles Handelman Live Opera 00439 (live)

1966 Meinhard von Zallinger; Coro ed Orchestra del Teatro La Fenice
Adelaide: Hanna Ludwig
Arabella: Melitta Muszely
Die Fiaker-Milli: Maria Michels
Graf Dominik: Alexander Malta
Graf Elemer: Georg Paskuda
Graf Lamoral: Erwin Abel
Graf Waldner: Georg Schnapka
Kammerdiener: Walter Ehrengut
Kartenaufschlägerin: Barbara Scherler
Mandryka: Hugh Beresford
Matteo: Willi Brokmeier
Welko: Eva Marino
Zdenka: Lieselotte Hammes
Mondo Musica 10051 (3 CD) (153'09 - live)

1970 Wolfgang Sawallisch; Chor & Orchester der Mailänder Scala
Adelaide: Laura Zannini
Arabella: Catarina Ligendza
Die Fiaker-Milli: Rita Shane
Graf Dominik: Claudio Giombi
Graf Elemer: Giuseppe Campora
Graf Lamoral: Nicola Zaccaria
Graf Waldner: Paolo Montarsolo
Kartenaufschlägerin: Silvana Zanolli
Mandryka: Norman Mittelmann
Matteo: René Kollo
Welko: Regolo Romani
Zdenka: Elizabeth Robson
Charles Handelman Live Opera 00441 (live)

1973 Wolfgang Rennert; Chor & Orchester der RAI Rom
Adelaide: Oralia Dominguez
Arabella: Montserrat Caballé
Die Fiaker-Milli: Jeanette Scovotti
Graf Dominik: Renato Borgato
Graf Elemer: Carlo Gaifa
Graf Lamoral: Leonardo Monreale
Graf Waldner: Kurt Moll
Kartenaufschlägerin: Licia Falcone
Mandryka: Siegmund Nimsgern
Matteo: René Kollo
Welko: Osvaldo Alemanno
Zdenka: Olivera Miljakovic
HRE 404 (3 LP) / Bella Voce 107.225 (2 CD) (live, konzertant)

1976 Georg Solti; Wiener Philharmoniker Inszenierung: Otto Schenk
Adelaide: Margarita Lilowa
Arabella: Gundula Janowitz
Die Fiaker-Milli: Edita Gruberova
Graf Dominik: Hans Helm
Graf Elemer: Göran Fransson
Graf Lamoral: Kurt Rydl
Graf Waldner: Hans Krämer
Kartenaufschlägerin: Martha Mödl
Mandryka: Bernd Weikl
Matteo: René Kollo
Zdenka: Sona Ghazarian
Decca 071 405 3 (Video) (149'06)

1977 Wolfgang Sawallisch; Chor & Orchester der Bayerischen Staatsoper
Adelaide: Hertha Töpper
Arabella: Julia Varady
Die Fiaker-Milli: Hildegard Uhrmacher
Graf Dominik: Raimund Grumbach
Graf Dominik: Hermann Winkler
Graf Lamoral: Markus Goritzky
Graf Waldner: Kurt Böhme
Janko: Paul Heinz
Kartenaufschlägerin: Martha Mödl
Kellner: Hermann Sapell
Mandryka: Dietrich Fischer-Dieskau
Matteo: Josef Hopferwieser
Welko: Heinz Eichhorn
Zdenka: Edith Mathis
Melodram CD (live)

1977 Wolfgang Sawallisch; Chor & Orchester der Bayerischen Staatsoper
Adelaide: Hertha Töpper
Arabella: Anna Tomowa-Sintow
Die Fiaker-Milli: Gertrud Freedman
Graf Dominik: Raimond Grumbach
Graf Elemer: Hermann Winkler
Graf Lamoral: Markus Goritzki
Graf Waldner: Kurt Böhme
Kartenaufschlägerin: Martha Mödl
Mandryka: Leif Roar
Matteo: Josef Hopferwieser
Welko: Hermann Sapell
Zdenka: Lucia Popp
Charles Handelman Live Opera 00443 (live)

1979 Heinrich Hollreiser; Chor & Orchestre de la Suisse Romande
Adelaide: Hertha Töpper
Arabella: Judith Beckmann
Die Fiaker-Milli: Deborah Cook
Graf Dominik: Hermann Winkler
Graf Elemer: Thomas Herndon
Graf Lamoral: Peter Weber
Graf Waldner: Kurt Böhme
Mandryka: Leif Roar
Zdenka: Gabriele Fuchs
Charles Handelman Live Opera 00489 (live)

1980 Wolfgang Rennert; Chor & Orchester der San Francisco Oper
Adelaide: Sona Cervena
Arabella: Kiri Te Kanawa
Die Fiaker-Milli: Erie Mills
Djura: Lee Woodriff
Graf Dominik: Michael Ballam
Graf Dominik: John Brandstetter
Graf Lamoral: Kevin Langan
Graf Waldner: Alexander Malta
Janko: Karl Saarni
Kartenaufschlägerin: Rebecca Cook
Mandryka: Ingvar Wixell
Matteo: William Lewis
Welko: Daniel Becker
Zdenka: Barbara Daniels
Zimmerkellner: Thomas Woodman
House of Opera CD-Room (147'21 - live)

1981 Wolfgang Sawallisch; Chor & Orchester der Bayerischen Staatsoper
Adelaide: Helga Schmidt
Arabella: Julia Varady
Die Fiaker-Milli: Elfriede Höbarth
Djura: Karl Praprotnik
Graf Dominik: Klaus-Jürgen Küper
Graf Elemer: Hermann Winkler
Graf Lamoral: Hermann Becht
Graf Waldner: Walter Berry
Janko: Helmut Schmitt
Kartenaufschlägerin: Doris Soffel
Mandryka: Dietrich Fischer-Dieskau
Matteo: Adolf Dallapozza
Welko: Arno Lemberg
Zdenka: Helen Donath
Zimmerkellner: Hellmut Mühlhausel
EMI 165-64456-8 (3 LP) / Orfeo C169 882H (2 CD) (140'25 - Fassung in 3 Akten)

1983 Edo de Waart; Nederlands Operakoor, Rotterdamer Philharmoniker
Adelaide: Cora Canne-Meijer
Arabella: Ashely Putnam
Die Fiaker-Milli: Hana Jonásová
Graf Dominik: John Vierkens
Graf Elemer: Wouter Goedhart
Graf Lamoral: Jef van Wersch
Graf Waldner: Pieter van den Berg
Kartenaufschlägerin: Nelly Morpurgo
Mandryka: John Bröcheler
Matteo: William Pell
Welko: Walter van der Kaaij
Zdenka: Sheri Greenwald
Charles Handelman Live Opera 00485 (live)

1984 Bernard Haitink; Glyndebourne Festival Chorus, London Philharmonic Orchestra
Inszenierung: John Cox
Adelaide: Regina Sarfaty
Arabella: Ashley Putnam
Die Fiaker-Milli: Gwendolyn Bradley
Djura: Timothy Evans-Jones
Graf Dominik: Jeremy Munro
Graf Elemer: Glenn Winslade
Graf Lamoral: Geoffrey Moses
Graf Waldner: Artur Korn
Janko: Peter Coleman-Wright
Kartenaufschlägerin: Enid Hartle
Mandryka: John Bröcheler
Matteo: Keith Lewis
Welko: John Hall
Zdenka: Gianna Rolandi
Zimmerkellner: John Oakman
Castle CVI 2036 (Video) (live, Glyndebourne)

1985 Wolfgang Sawallisch; Chor & Orchester der Bayerischen Staatsoper
Adelaide: Marjana Lipovsek
Arabella: Lucia Popp
Die Fiaker-Milli: Ulrike Steinsky
Graf Dominik: Norbert Orth
Graf Waldner: Alfred Kuhn
Kartenaufschlägerin: Cornelia Wulkopf
Mandryka: Wolfgang Brendel
Matteo: Peter Seiffert
Zdenka: Julie Kaufmann
House of Opera CD-Room (139'51 - live, gekürzt)

1986 Jeffrey Tate; Chor & Orchester der Covent Garden Opera
Adelaide: Helga Dernesch
Arabella: Kiri Te Kanawa
Die Fiaker-Milli: Gwendolyn Bradley
Djura: Igor St.Oleg
Graf Dominik: Gilles Cachemaille
Graf Elemer: Alexandru Ionitza
Graf Lamoral: Kurt Rydl
Graf Waldner: Ernst Gutstein
Janko: Flash de Forls
Kartenaufschlägerin: Reinhild Runkel
Mandryka: Franz Grundheber
Matteo: Peter Seiffert
Welko: Hof Rätsel
Zdenka: Gabriele Fontana
Zimmerkellner: Hans Kollmann
Decca 417 623-1 (3 LP) / Decca 417 623-2 (3 CD) (157'44 - vollständig)

1989 Christoph Prick; Chor & Orchester des Gran Teatro del Liceo
Adelaide: Patricia Johnson
Arabella: Lucia Popp
Die Fiaker-Milli: Ulrike Steinsky
Graf Dominik: Vincenc Esteve
Graf Elemer: Josef Protschka
Graf Lamoral: Stefano Palatchi
Graf Waldner: Hermann Becht
Kartenaufschlägerin: Rosa Maria Ysás
Mandryka: Rudolf Constantin
Matteo: Peter Seiffert
Welko: Antoni Lluch
Zdenka: Krisztina Laki
Premiere Opera 2783 (Video) (live)

1994 Christian Thielemann; Chor & Orchester der Metropolitan Opera
Inszenierung: Otto Schenk
Adelaide: Helga Dernesch
Arabella: Kiri Te Kanawa
Die Fiaker-Milli: Natalie Dessay
Djura: Barry Brandis
Graf Dominik: Kim Josephson
Graf Elemer: Charles Workman
Graf Lamoral: Julien Robbins
Graf Waldner: Donald McIntyre
Janko: David van Asch
Kartenaufschlägerin: Jane Shaulis
Mandryka: Wolfgang Brendel
Matteo: David Kuebler
Spieler: Bater, Frank Coffey, David Frye, Glenn
Welko: Roger Crouthamel
Zdenka: Marie McLaughlin
Zimmerkellner: Charles Anthony
DG 073 005-9 (DVD) (175'15 - live)

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert